Fyra – doel niet bereikt

De parlementaire enquêtecommissie Fyra heeft met het eindrapport Reiziger in de kou haar onderzoek afgerond en de conclusies zijn niet mals. Er is jarenlang op grote schaal gefaald. Vooral omdat de verschillende partijen niet hetzelfde doel nastreefden.

Het hoofddoel van de Fyra (of eigenlijk van de hogesnelheidslijn HSL-Zuid) was: bied snel, rechtstreeks treinvervoer van Amsterdam naar Brussel, tegen een redelijke prijs. Dat is een helder doel, daar ligt het niet aan. In het geval van de Fyra ontstond echter al snel doel-incongruentie.

De verschillende partijen die hier een rol in speelden – Nederlandse Staat, NS, de Belgische vervoerder NMBS, de Belgische Staat en treinenbouwer AnsaldoBreda – vertaalden het hogere doel in eigen doelen. Op zich is daar niets mis mee. In iedere organisatie is het heel goed om voor elk doel de vraag te stellen ‘wat is mijn bijdrage aan het bereiken van het hoofddoel?’. Maar in het geval van de Fyra begint hier de ellende. In plaats de bijdrage aan het algemene doel ‘snel, rechtstreeks treinvervoer van Amsterdam naar Brussel, tegen een redelijke prijs’ stelden de verschillende partijen de eigen doelen op de voorgrond. De Staat wilde bijvoorbeeld vooral binnen budget blijven en dus een zo hoog mogelijke opbrengst van de veiling van de concessie; ongeacht of dat wel een realistische prijs opleverde. NS had vooral een strategisch doel om concurrenten van het Nederlandse spoor te houden. Tegen elke prijs.

Oftewel, de bijdrage aan het hoofddoel werd veel minder belangrijk dan het behalen van het eigen doel. Ongebruikelijk? Helemaal niet. Overal waar meerdere partijen betrokken zijn, treedt dit verschijnsel op. Of het nu verschillende organisaties in een keten zijn of verschillende afdelingen binnen een bedrijf. Maar hoe lossen we dit op? Hoe zorgen we dat de doelen van de verschillende partijen in lijn zijn met het hoofddoel? Er is geen makkelijk antwoord. Helaas. Als het makkelijk was, hadden we het namelijk al lang opgelost. Toch is er wel een aantal handvatten:

• Zorg voor een gedragen hoofddoel bij alle partijen. Ga niet aan de slag voordat je zeker weet dat iedereen bij wil en kan dragen aan dat doel.
• Maak partijen aanspreekbaar op hun bijdrage aan dat hoofddoel.
• Toets continu of het hoofddoel bereikt gaat worden en ga onmiddellijk met alle partijen in overleg als dat niet het geval is. Zoek samen naar een oplossing.
• Zorg voor een beloning voor alle partijen bij het bereiken van het hoofddoel.

Dit biedt nog steeds geen harde garantie dat het hoofddoel bereikt gaat worden. Maar het wordt er wel een stuk kansrijker van.