De (on)macht van de architect

Inez Bosch heeft op het Landelijk Architectuur Congres voor bedrijfsarchitecten een lezing gegeven over macht, waarvan de weergave op LinkedIn is gepubliceerd. Neem de tijd om het te lezen, het is zeer de moeite waard.

In de serie agile onder architectuur ga ik in op de mentaliteit die je als architect moet hebben in een wendbare omgeving waarin samenwerking steeds belangrijker wordt. Zij gaat een stap verder en haakt in op het karakter van de architect. Dit doet zij door het fenomeen macht als insteek te nemen.

Dit is een enorm gevaarlijk insteek, want macht roept negatieve associaties op. Het interessante van haar verkenning is dat direct duidelijk wordt dat architecten zich verschansen in hun ivoren toren vanuit onmacht. Dat is uiteraard generaliserend, maar het klopt wel.

Andersom geredeneerd, de karaktereigenschappen van de meeste architecten maakt ze geschikt voor een belangrijk deel van hun taak: verder kijken dan je neus lang is en de belangen wegen. De consequentie van die eigenschappen is dat de architect zichzelf vaak buiten het belangenspel plaatst. Ik weet niet of het altijd onmacht is, je zou het ook onwil kunnen noemen.

Ze eindigt haar betoog met een oproep aan architecten om uit hun schulp te kruipen. De wereld verandert en vraagt om een andere bijdrage van bedrijfsarchitecten. Ik heb het de ‘architect-verkenner’ genoemd, de resultaatgerichte architect die actief de ontwikkelingsrichting van een organisatie beïnvloedt.

Ergens wringt het betoog. Zij benadert macht als resultante van menselijke interactie. Mandaat is onbesproken in haar stuk. Zonder mandaat is er geen machtsbasis. Ook de alfa persoon (m/v) in de directie kan zonder een formeel toegedeelde macht, door Bosch beschreven als systeemmacht, niet ongebreideld de gang gaan. Anders wordt het intimidatie en crimineel gedrag.

Haar oplossing is dat de architect niet de tegenstem is, maar tegenmacht organiseert. De architect als hofnar. Dat is onvoldoende naar mijn mening. De macht van de hofnar was gebaseerd op een informeel mandaat. De hofnar werd gedoogd totdat de machtsbalans verschoof en de hofnar geslachtofferd werd.

Wil een architect in het belangenspel eigenaarschap nemen, en voor het resultaat gaan staan, dan zal hij of zij naast inzicht in hoe macht werkt en vaardigheden om hier instrumenteel mee om te gaan, ook als gelijkwaardige speler mandaat toebedeeld moeten krijgen.